In 2011 vertrok student Journalistiek Dries Dehaudt op stage naar Uganda om samen met een Narafi student een documentaire te maken over de Mpanga river en het belang van het water voor het leven en de verschillende gemeenschappen in de regio. De opdracht voor de documentaire kwam van Protos, een Belgische NGO die bezig is rond proper water, riolering en sanitaire voorzieningen. De match tussen Protos, Narafi en Howest werd gelegd rond de keukentafel van Howest lector Ivo De Pauw. Het was het begin van het Howest Outreach Uganda project.
De documentaire zorgde ervoor dat Howest mee op de kar kon springen van het in 2012 opgestarte Vlir-Uos project met Mountains of the Moon University. Ondertussen zijn we 6 jaar verder, het Vlir-Uos project is halfweg, fase 1 (zaaien) is afgelopen en fase 2 (dissimineren) wordt opgestart.
Sinds 2014 is er een Memorandum of Understanding met tussen Howest en MMU: …to aim at academic cooperation in the field of education, research, technology, exchange of students and exchange of faculty and staff.
Ik kreeg de kans om deel uit te maken van uitgebreide delegatie met alle Vlaamse partners: Ugent, VUB, KUL, VLIRUOS, Howest, Thomas More en Provincie West-Vlaanderen.
The pearl of Africa
Winston Churchill omschreef Uganda in 1908 als volgt:
“Uganda is from end to end a beautiful garden where staple food of the people grows almost without labour. Does it not sound like a paradise on earth?”
Op de Belgische ambassade klinkt het iets minder lyrisch: “Uganda is a challenging place. It is number 151 of 180 on the corruption perception index. Setting up a business here isn’t easy. It is possible but you will be faced with certain set-backs.”
Uganda was een Brits protectoraat tot in 1962. Idi Amin was er aan de macht van 1971 tot 1979. Huidig president Musseveni is er al meer dan 30 jaar aan de macht.
Er leven 41 miljoen mensen in Uganda. Dat zijn er 10 miljoen meer dan 10 jaar geleden. Het land heeft de jongste bevolking van de hele wereld. Per vrouw worden hier 5,97 kinderen geboren. Projecties voor 2050 tonen een bevolking van 130 miljoen Ugandezen.
Moutains of the Moon University ligt op 5 uur rijden van de hoofdstad Kampala + een extra anderhalf uur om uit de verkeerschaos van Kampala te geraken.
Samenwerking Mountains of the Moon – VLIRUOS
De samenwerking tussen MMU en Vlir-Uos is ontstaan op initiatief van penhouder Professor Xavier Ghellinck van Ugent, faculteit bioingenieurs wetenschappen. De samenwerking focust op de academisering van het MMU personeel: MMU researches worden via beurzen gestimuleerd om PHD’s te halen bij Ugent. In de voorbije 6 jaar werden reeds 6 PHD’s verzilverd. In de volgende 6 jaar staan er nog heel wat op de planning.
Inhoudelijk rust de samenwerking op twee pijlers: pijler 1 focust op het uitbouwen van melkproductie en verwerking enerzijds en viskweek anderzijds, pijler 2 focust op het verspreiden van de opgedane kennis naar de verschillende gemeenschappen via opleiding, e-learning en de radiozender.
Howest maakt deel uit van pijler 2 en helpt in die pijler vooral bij de uitbouw van de ICT infrastructuur en de radiozender. Daarnaast helpt Howest ook bij de algemene professionalisering van de MMU staff door het geven van workshops. Vanuit de opgebouwde contacten maar los van het Vlir-Uos project wordt ondertussen een lokaal netwerk van stageplaatsen uitgebouwd.
In voorbije 6 jaar hebben meer dan 60 Howesters de trip naar MMU, Fort Portal gemaakt, hetzij voor een workshop, hetzij voor stage, hetzij als delegatielid of projectleider. Dit jaar doen maar liefst zestien (16!) Howesters hun stage in Fort Portal: op MMU of op diverse locaties in de buurt.
Met de Vlaamse delegatie worden we in MMU ontvangen om de eerste 6 jaar van het project officieel af te sluiten en de volgende 6 jaar op gang te trekken. Een week die mij een gedreven Afrika toont met competente, jonge en ambitieuze Ugandezen.
De eerste dag is de dag van het protocol. De sfeer tijdens de academische zitting is tegelijk hartelijk én gedreven. Ik hou van de speeches van de Vice Chancelor, Prof. John Massa kasenene en de Chancelor, Prof. Eduard Rugumayo. Speechen gaat hen heel makkelijk af: in vlekkeloos Engels brengen ze een boodschap die doorspekt is met Afrikaanse gezegden, universele wijsheden en humor. Ik pende onderstaande quotes neer:
“The long term support of all partners involved has changed this University fundamentally.”
“This is a partnership of high integrity. With this integrity our partnership can last forever.”
“The size of a man is equal to the size of his dreams.”
Vice-Chancelor MMU, Prof. Dr. John Massa Kasenene, over de samenwerking met VLIR-UOS en de ambitie en continuiteit van het project na de afloop van de VLIR-UOS funding in 2024.
“Amaka kahurru gatembera hagandi”
You can’t have a home unless you mary from another home
Chancelor MMU, Prof. Dr. Eduard Rugumayo, over de meerwaarde van samenwerken. De quote zorgt voor hilariteit bij de Ugandezen en ik begrijp niet meteen waarom. Achteraf licht Rugumayo me de betekenis toe: Je kan maar een eigen familie starten door te trouwen met iemand uit een andere familie. Kruisbestuiving leidt tot verrijking. Of ook nog and I quote: “Je hebt helaas een vrouw nodig uit een andere familie om je eigen gezin te stichten.” Vandaar de hilariteit 😉
“By collaborating externally, we grow internally.”
Rector van de VUB, Prof. Dr. Caroline Pauwels over de impact van internationalisering en Noord-Zuid projecten in het bijzonder, op de eigen organisatie.
De quote vat voor mij persoonlijk deze week het beste samen. Internationalisering geeft je een andere kijk op de dingen. Het geeft je als individu een breder perspectief. Zwart Afrika bezoeken, de dynamiek, de problemen en de opportuniteiten ervaren maakt mij een rijker mens. Ook onze organisaties groeien door dergelijke projecten. Ik stel vast dat de Vlaamse onderwijsinstellingen hier vlot en complementair samenwerken. Wat thuis, door de academische competitie heel moeilijk is, lukt op de onverdachte grond van Uganda wonderwel.
Wanneer de speeches zijn afgelopen volgt een rondleiding op de campus. Op en top Afrikaans: gul, hartelijk, ritmisch, professioneel en heel gastvrij.
De toon voor de week is gezet.
Zestien (16!) Howesters volgen stage in en rond Fort Portal. We maken van de gelegenheid gebruik om ze een bezoekje te brengen.
Het is een privilege ze hier aan de slag te zien.
NMCT
Project: Moutains of the Moon University
4 Howest studenten: Willem Debakker, Robin Decloedt, Jelle Decroix en Ellen Seys
De opleiding New Media en Communication Technology was de pionier van de samenwerking met MMU.
En dat merk je ook op de campus. De server room is op de campus zowat het Howest hoofdkwartier. In de voorbije 6 jaar is de ICT infrastructuur van MMU sterk verbeterd. In de beginjaren was er geen netwerk, enkel internet op een paar PC’s in de bibliotheek, geen security en geen gezamenlijke software. Vandaag heeft MMU de standaard ICT faciliteiten van een kennisinstelling: er ligt een LAN lus tussen de verschillende campussen van MMU, is er overal wifi en elke MMU student heeft een MMU account met eigen disk storage. De impact van deze inspanningen is groot.
Professor Dr. Xavier Gellynck, de projectleider van het VLIR-UOS project verwoordt het in zijn speech als volgt: “De academisering van MMU is zinloos als er tezelfdertijd niet gewerkt wordt aan ondersteunende infrastructuur. Kennis heeft infrastructuur nodig. Howest en de Provincie West-Vlaanderen faciliteren zowel de kennisopbouw als de dissiminatie. De daadkracht van Howest is indrukwekkend. Wij zijn hen daar bijzonder erkentelijk voor.”
In de voorbije jaren is hier al een gans leger NMCT docenten komen meehelpen aan de infrastructuur uitbouw: Jef Daels, Henk Bostyn, Tom Decavele, Kevin Derudder, Wouter Gevaert, Wannes Desmet, …
Omgekeerd kregen enkele leden van de lokale ICT staf een 6-maand durende opleiding network management in Howest.
De bijdrage van de Provincie West-Vlaanderen in de uitbouw van de ICT infrastructuur is niet te onderschatten. In elke cruciale fase heeft de Provincie gezorgd voor essentiële bijdragenin de hardware investeringen: de glasvezelkabel, de serverroom en straks de zonnepanelen.
Studenten Willem en Robin zijn de netwerkbeheerders van dienst. Ze rapporteren aan de lokale ICT staff en keep the internet up and running. Ze zorgen voor een up-to-date storage en security voor elke MMU student. Goed en betrouwbaar internet is een permanente zorg. Dankzij Howest en de Provincie West-Vlaanderen zijn de campussen via een glasvezel kabel aangesloten op het web maar omwille van budgetaire redenen blijft de bandbreedte beperkt. Ook de regelmatige stroompannes zorgen bezorgen de twee netwerkgasten kopbrekens.
Studenten Jelle en Ellen zijn de applicatie specialisten. In de voorbije maanden hebben ze authenticiatie procedures opgezet gekoppeld aan Active Directory en het is de bedoeling dat straks het volledige Identitiy Management van decampus gekoppeld wordt aan de persoonlijke google account van elke MMU lid.
Ellen kreeg ook het leerplatform Moodle terug aan de praat. Vanuit Uganda werd via een belgische vriendin een update gedaan op de Moodle servers in Duitsland. “Je leert hier wel je plan trekken.” vertelt Ellen me.
De NMCT’ers zijn hier de netwerkbeheerders, de security officers, de programmeurs én de helpdesk van de ganse campus. Vanuit Kortrijk staan de NMCT lectoren hun vanop afstand bij met raad en daad. Het is mooi om de studenten zoveel ownership te zien nemen.
Journalistiek
Project: Mountains of The Moon University
2 Howest studenten: Geike Nelis en Emma Smekens
1 Thomas More student: Joris Demin
Radio is zeer belangrijk in Uganda. Het is het enigste medium dat iedereen bereikt. Overal zie je transistorradiootjes: in de huizen, op de velden, op straat, …
MMU radio, FM 105.2, is bij uitstek het kanaal om de kennis van MMU agriculture department te verspreiden bij de lokale landbouwers. De tagline van de radio is ‘Amagezimurro’, wat in het Rutooro betekent: ‘knowledge is power’.
Het begon allemaal met een door Howest gesponsorde container die in 2013 door een stagiair IPO ter plekke werd getransformeerd in een redactieruimte, een radiostudio en een inleescel. Thomas More zorgde voor de apparatuur en de MMU radio was een feit.
Elke weekdag zijn er 3 programma’s van 4 uur. De 3 studenten zijn elk toegewezen aan één van die programma’s. De formats zijn heel educatief, een beetje belerend naar onze huidige westerse smaak.
Geike, Emma en Joris zijn ingeschakeld in de dagelijkse programmatie en werden elk toegewezen aan één programma.
Joris maakt deel uit van de ochtendploeg. Zijn programma heet ‘Morning Buzz’. Eén onderdeel heet Akaro Kowaitu (my village). Daarvoor trekt de redactie elke dag naar een ander dorp en legt er de lokale overste een aantal vragen voor over economie, public health, security en infrastructuur.
Emma presenteert van 10 tot 14 uur het middagprogramma Twekambe samen met een Ugandese collega. Twekambe betekent ‘hard werken’ in het Rutooro en het programma gaat over ondernemerschap. Emma leest nieuwsberichten, spreekt reclameboodschappen in, draait plaatjes en is continu via sms en whatsapp in contact met de luisteraars. “Ik leer hier vooral om spontaan radio te maken.” vertelt Emma.
Om 14 uur neemt Geike over met Afternoon Shades. Een programma met muziek, Westers en Afrikaans, eigen keuze en op aanvraag. Emma en Geike, twee goede vriendinnen, zijn elkaars studio assistenten. Het is mooi om ze bezig te zien. Er hangt een relax maar toch gefocust sfeertje in de radiostudio. Het ontwerp van de IPO student zit goed in elkaar.
De studenten maken elk 20 uur radio per week. Daarbovenop maken ze op zaterdag ook nog eens samen een sportprogramma van 2 uur. Twee hardwerkende, enthousiaste dames. Best wel indrukwekkend.
Energiemanagement
Project: Mountains of the Moon University
1 Howest student: Arne Delaere
Op de ambassade krijgen we een pitch te horen van Jonathan Lambregs, business developer voor de Belgische starter Tigerpower. Jonathan’s flair en enthousiasme zijn aanstekelijk. Maar ook het product van Tiger Power klinkt veelbelovend: een container based foldable solar panel system.
Tiger Power omschrijft zijn missie als volgt: We bring Affordable and Reliable Clean Energy to remote locations and applications.
De vele stroomonderbrekingen in Fort Portal zijn vaak storend voor de werking van de MMU campus. Het Sunfold product van Tigerpower zou de afhankelijkheid van het publieke net kunnen reduceren. Tiger Power en MMU kwamen in contact met elkaar via de Belgische Ambassade en Howest diende een financieringsdossier in bij de Provincie West-Vlaanderen.
Opstelling voor Tiger Power Sunfold installatie, met dank aan de Provincie West-Vlaanderen
Student Arne doet zijn stage in opdracht van Tiger Power op de MMU campus.
Hij doet de volledige voorstudie en on-site opvolging van het Sunfold project.
Arne heeft alle energiecircuits van de campus uitgemeten en naast de specs van Tiger Power gelegd. Het energieverbruik van de radio studio bleek de geschikte dimensies te hebben om aangesloten te worden op de Tiger Power Sunfold. Toen het management snel een stuk grond toewees om de extra container op te plaatsen, kon het project van start gaan.
Arne deed de werfopvolging voor de extra bekabeling en fundering. Hij berekende de dimensionering van de batterypacks en schreef procedures uit voor de uiteindelijke werking van de installatie na opstart.
De zonnepanelen zelf waren ondertussen, opnieuw dankzij de steun van de Provincie West-Vlaanderen, onderweg naar Fort Portal.
In een restaurant in Kampala houd ik met Jonathan van Tiger Power een stage evaluatie. Jonathan is onder de indruk van de engineering skills van Arne en zijn zelfredzaamheid. “Een profiel zoals Arne heb ik nodig naast mij. Arne speelt met al die technische energetische concepten. Als ik van Tiger Power budget krijg dan zou ik hem hier meteen nog een jaar houden.” Ik was al lang overtuigd van de marktrelevantie van de opleiding Energiemanagement maar het is altijd fijn om dat nog eens heel expliciet te horen.
Toerisme en Recreatiemanagement
Project: Bigodi Wetlands Sanctuary
1 Howest student: Shirley Van Peteghem, 1 Thomas More student: Nico Torfs
“Uganda heeft evenveel toeristisch potenteel als Kenia maar slaagt er onvoldoende in om dat te vermarkten. De focus ligt vooral op wildlife maar er is ook nog heel wat cultureel erfgoed dat zou kunnen gevaloriseerd worden. De overheid wil daar graag meer op inzetten.”
Er zijn nogal wat Belgen (en Nederlanders) actief in de Ugandeese toeristische sector vandaar dat dit een belangrijke focus is voor de Belgische ambassade. Er zijn momenteel contacten met het Afrika museum van Tervuren om die verdere valorisatie mee vorm te geven. Frédéric Lavin, de economisch en politiek attaché vertelt ons dat extra mankracht door stages of andere samenwerkingen steeds welkom is.
Op een uurtje rijden van Fort Portal bezoeken we Bigodi Wetlands Sanctuary waar onze student Shirley Van Peteghem stage loopt. De omstandigheden zijn hier een stuk primitiever dan op de campus van MMU. De eenvoudige huisjes hebben geen riolering, geen stromend water. Toiletten bevinden zich in een klein gebouwtje achteraan: een beerput met een plank en een hokje boven.
Bigodi Sanctuary is een mooi project, het is een soort coöperatieve. De hoofdactiviteit is het gidsen van toeristen over houten paadjes doorheen de swamp. De winst die gemaakt wordt vloeit terug naar de bewoners van het dorpje. Shirley helpt mee met het onthaal en verzorgt de reservaties van de 7 natuurgidsen. Samen met Nico beheert ze de social media van het centrum (niet eenvoudig met heel beperkt internet). We doen een stukje van de wandeling met Nico en Shirley. De begroeiing, de primaten, de vogels en de zon op het middaguur zijn indrukwekkend. Shirley’s reeds opgedane kennis en enthousiasme zijn dat ook.
Shirley schrijft samen met de eigenaar mee aan een sustainability plan voor het centrum. Ze denkt na over hoe de wandeling nog beter kan geëxploiteerd worden en helpt de eigenaar bij het opmaken van een nieuw strategisch plan. Zoals vaak bij studenten Toerisme valt de klantgerichtheid van Shirley mij heel hard op: vriendelijk, respectvol en enthousiast. Maar tegelijk ook faciliterend, gedreven en oplossingsgericht. Het ganse bezoek is een bijzonder fijne ervaring.
Verpleegkunde
Project: Fort Portal Regional Referral Hospital
6 Howest studenten: Berte Delplancke, Aline Noël, Gaëlle Plaiesier, Sara Saelens, Gwendolien Sarrazijn en Kasper Verlinde
Het bezoek aan het hospitaal is ver buiten mijn comfortzone en de gesprekken met de studenten verpleegkunde blijven lang hangen.
De studenten wachten ons op aan de parking van het hospitaal en hoewel wij elkaar nog nooit eerder ontmoet hebben, vertellen ze honderduit. Het is alsof ze blij zijn eens te kunnen ventileren.
Het verhaal van de Ugandeese gezondheidszorg loopt parallel met het verhaal van het land zelf. Er is voldoende en goed opgeleid personeel maar de infrastructuur is ontoereikend.
“Het medisch personeel weet waarover ze praten maar ze hebben de middelen niet.”
Het gebrek aan middelen wordt opgelost door de zorgondersteunende zaken door te schuiven naar de familie van de patient. Consultaties, operaties en wondzorg gebeurt door de medische staff maar voor al de rest moet de familie zorgen. Familieleden wassen de patiënten, verzorgen de maaltijden en verschonen het bedlinnen. Er is een grote wasplaats op de ziekenhuiscampus en overal hangt het felgekleurde wasgoed te drogen.
Het gebrek aan middelen zorgt er ook voor dat enkel wie geld heeft echt geholpen wordt. Geen geld betekent geen medicatie, geen verband, geen infusen, geen aangepaste voeding.
De studenten trekken zich in die context goed uit de slag. Ze kochten elk hun eigen basismateriaal: een thermometer, een bloeddrukmeter en plastic handschoenen. Zo kunnen ze altijd de basis zorghandelingen uitvoeren. In de apotheek in het centrum kopen ze regelmatig zelf extra pijnstillers, ontstekingsremmers en verband om de meest schrijnende gevallen toch enigszins te kunnen helpen.
“Je voelt je hier vaak machteloos. Je zou willen helpen maar de middelen ontbreken. Patiënten liggen hier soms dagenlang te wachten tot er voldoende geld is voor hun behandeling. Dat maakt het emotioneel zwaar.”
Ik voel me heel ongemakkelijk wanneer we door de verschillende ziekenzalen lopen. De confrontatie is erg direct. Ziekte, wonden en overlijden worden hier niet weggestopt. Je ziet, hoort en ruikt de menselijke ellende. Dit is een heftige plek om stage te lopen.
Aline verwoordt het als volgt:
“Ik pieker hier meer dan thuis, maar het is goed dat we elkaar hebben. We werken in duo’s en slapen met 2 op een kamer. Zo kan je elke dag je verhaal twee keer doen.”
Het oprecht en enthousiast engagement van deze studenten is ontroerend. Ivo noemt ze helden, en dat is ook zo.
Gezondheidszorg is echt een roeping. Mijn respect voor zorgverleners wordt er alleen maar groter door.
TGW en PGDO
Ik ontmoette de studenten van Toegepaste Gezondheidszorg en het Postgraduaat Duurzame Ontwikkeling maar heel kort.
Geen foto’s, geen impressies. Mijn excuses.
Conclusies na een weekje Uganda
- Behalve de rode aarde lijkt Uganda qua klimaat en vegetatie heel goed op Guatemala
- De drive en de levenslust van de Ugandezen maken een grote indruk op mij.
- De impact van de bevolkingsexplosie zal gigantisch zijn en voelbaar tot ver buiten de landsgrenzen.
- Het is fantastisch dat onze studenten dit land van binnenuit kunnen meemaken.
- Ivo De Pauw en Kurt Debaere hebben in Fort Portal een mini Howest campus gebouwd. Respect!
Interesse? Eén adres: ivo.de.pauw@howest.be